In de vorige delen zagen we hoe je jouw interactie met en tussen de kinderen met een aantal taaldenktools kwaliteitsvol(ler) kunt maken. We hingen die taaldenktools op aan de drie taalgroeimiddelen: taalaanbod, taalruimte en feedback. Je kunt de taaldenktools de hele dag door inzetten. Laat je parels op zoveel mogelijk momenten van de dag schitteren. Oefen je puzzelstukken op momenten dat je er tijd en ruimte voor vindt.

Je zorgt er natuurlijk in de eerste plaats voor dat jouw aanbod uitdagend en rijk is (4.1). In dat uitdagend aanbod zorg je dan voor een kwaliteitsvolle begeleiding en interactie met de taaldenktools (4.2). Eerst bekijken we twee voorbereidende kennisclips.

In deze eerste clip verdiepen we ons in het grijpen van kansen tijdens geplande en ongeplande activiteiten en in het belang van het voorbereiden van je kwaliteitsvolle interactie:

Onthoud dus het volgende:

Grijp alle kansen: bereid goed voor wat je kunt plannen en lig op de loer voor ongeplande kansen.
Heb hoge verwachtingen van alle kinderen.
Kies één tool per week voor ongeplande momenten. Neem er pas een nieuwe bij zodra je de vorige tool helemaal in de vingers hebt.

Vervolgens bekijken we in deze tweede clip het verschil tussen taaldenkgesprekken en leergesprekken.

Onthoud dus het volgende:

- In een taaldenkgesprek is het proces van het samen denken en spreken het belangrijkst.
- In een leergesprek is het de bedoeling dat de kinderen op het einde van het gesprek het juiste antwoord kennen.
- Voor beide gebruik je dezelfde taaldenktools, zoals zwijgen na een vraag, denktijd geven, bewuste stiltes laten vallen,en de vragentrap.

Stof tot nadenken

Blik eens terug op de voorbije week.
Hoe vaak is er een moment geweest waarop je rijk taaldenken hebt ingezet of had kunnen inzetten?

4.1 Een breed en rijk thema met veel invalshoeken als vertrekpunt

Met een breed thema kun je meerdere weken aan de slag. Dat biedt de kinderen de kans om een stevig kennisnetwerk en bijhorende woordbetekenisnetwerken op te bouwen.

Deze kennisclip toont welke kanten je met dit rijke thema uit kunt, zodat je vol inspiratie in deel 4.2 kunt duiken.

Onthoud dus het volgende:

Een hoogwaardig educatief aanbod bestaat uit een uitdagend en rijk inhoudelijk aanbod plus kwaliteitsvolle interactie & taaldenkgesprekken.
Een breed thema heeft meerdere invalshoeken waardoor je er meerdere weken mee aan de slag kunt. Zo kunnen kinderen stevige kennis- en woordbetekenisnetwerken opbouwen.

Stof tot nadenken

Denk jij aan nog andere invalshoeken bij het thema Heeft iedereen een plekje?

4.2 Uitdagende activiteiten vol kwaliteitsvolle interactie in een breed en rijk thema

In dit deel bekijken we enkele voorbeelden van activiteiten met taaldenkgesprekken en kwaliteitsvolle interactie binnen het brede thema ‘Heeft iedereen een plekje?’

Tip: Houd ook pen en papier bij de hand om interessante ideeën te noteren.

Dit is een lijvig deel. Je hebt dan ook de keuze welke kennisclips uit 4.2 je bekijkt. Kies die activiteit (en) waar jij of je leerlingen het meest nood aan hebben.

4.2.1 Brainstormen en ontwerpend & onderzoekend leren

4.2.2 Rijke teksten en interactief voorlezen

4.2.3 Begeleid vrij spel

4.2.1 Brainstormen en ontwerpend & onderzoekend leren

In deze kennisclip zoomen we in op brainstormen en ontwerpend & onderzoekend leren.

Onthoud dus het volgende:

- Brainstormen en ontwerpend en onderzoekend leren zijn krachtige activiteiten die uitdagende taaldenkgesprekken uitlokken.
  - Je krijgt een zicht op de voorkennis van de kinderen. Aangezien je ervoor zorgt dat je thema - naast kansen tot uitbreiding - ook raakpunten met de leefwereld van de kinderen heeft, kan elk kind een bijdrage leveren.
  - Daarnaast krijg je een zicht op welke wereldkennis je zeker aan je aanbod moet toevoegen.
- Brainstormen kan op verschillende manieren, bv.:
  - een mindmap maken
  - de vraag-woorden (wie, wat, waarom …) overlopen
  - een KWL-flap invullen (what I Know, what I Want to know, what I’ve Learned)
- Vrees je voor weinig inbreng of denk je dat sommigen de brainstorm zullen domineren? Je kunt een brainstorm ook op andere momenten inzetten.
  - Bv. als je thema een tijdje loopt, om samen te vatten wat al geweten is en waar nog hiaten of nieuwe vragen zijn (ontstaan).
- Ontwerpend & onderzoekend leren lokken naast taaldenkgesprekken ook heel wat leergesprekken uit.

4.2.2 Rijke teksten en interactief voorlezen

In de volgende twee kennisclips bekijken we achtereenvolgens (het belang van) rijke teksten en interactief voorlezen.

Onthoud dus het volgende:

- Rijke teksten zijn authentiek en kunnen zowel non-fictieteksten als fictieteksten, prentenboeken, liedjesteksten, poëzie, reclameteksten… zijn.
- Rijke teksten herken je aan:
  - interessante taal: uitdagende woorden, beeldspraak, signaalwoorden, rijke zinnen…
  - meerdere lagen die taaldenkgesprekken uitlokken. De lezer moet tussen de regels lezen.
  - verbanden die je kunt leggen: tussen de tekst en de buitenwereld, je eigen leven, andere teksten, of de prenten.

Tip: Ben je op zoek naar inspiratiebronnen voor rijke teksten? Neem dan zeker een kijkje bij de websites in de Bronnenlijst.

Onthoud dus het volgende:

- Bij interactief voorlezen wordt het voorlezen op gepaste momenten onderbroken door specifieke open denkvragen.
- Interactief voorlezen van rijke teksten is een goede manier om met open denkvragen te leren werken en om taaldenkgesprekken te oefenen.
- Interactief voorlezen bestaat uit drie fases:
  - Voor het lezen
    - stel een lees-luisterdoel op (Welke luisterstrategie oefen je?)
    - introduceer achtergrondkennis - en de bijhorende taal – die nodig is om de rijke tekst te begrijpen en activeer hun voorkennis
    - laat de kinderen voorspellen
    - stel een luistervraag op
  - Tijdens het lezen
    - stel veel open denkvragen en geef reactietijd
  - Na het lezen
    - blik terug op de luistervraag en het luisterdoel
    - reflecteer over het verhaal en het luisterproces van de kinderen
    - sluit af met een verwerkingsactiviteit
- Interactief voorlezen wordt nog sterker in een voorleesroutine.

Tip: Over interactief voorlezen als onderdeel van een voorleesroutine, lees je meer in het onderdeel De diepte in. Daar vind je ook een volledig uitgewerkt voorbeeld.

4.2.3 Begeleid vrij spel

In de volgende kennisclip breken we een lans voor begeleid vrij spel.

Onthoud dus het volgende:

- Om de interactiekwaliteit tijdens spel te verhogen, begin je vanuit een inhoudsrijk aanbod en zorg je in dat aanbod voor een rijke begeleiding.
- Inhoudsrijk aanbod: in je uitdagende thema bied je talrijke impressies aan die de kinderen in het thema onderdompelen.
- Rijke begeleiding: gebruik bv. de rijk-speltrap.
  1. Richt de hoeken uitdagend en talig in binnen het brede thema
  2. Zorg voor een kwaliteitsvolle begeleiding en interactie
    - Ga voor spelscripts en/of rollenkaarten
      - als het spel niet op gang raakt;
      - als de kinderen blijven steken in hun spel;
      - om de risicokinderen te ondersteunen tot rijke interactie.
    - Speel voor
      - en herinner de kinderen zo aan de rijke impressies in je thema
    - Speel mee
      - ga voor begeleid vrij spel en gebruik in je spel de taaldenktools
- Belangrijk hierbij: zorg eerst voor rijke ervaringen, liefst in de echte wereld, om de kleuters zoveel mogelijk te laten participeren bij het inrichten van de rijke hoeken, bij het ontwerpen van spelscripts, enz.

begeleid vrij spel.png

Samengevat

- Hoe zet je in een uitdagend en breed thema kwaliteitsvolle interactie en taaldenken de hele dag door in?
- Brainstormen en onderzoekend & ontwerpend leren lokken taaldenkgesprekken uit
- Werken met rijke teksten en interactief voorlezen zijn een must in elke klas:
  - Rijke teksten zijn authentiek en herken je aan interessante taal, meerlagigheid en verbanden.
  - Bij interactief voorlezen stel je voor, tijdens en na het lezen open denkvragen.
  - Interactief voorlezen wordt nog sterker als je het inpast in een voorleesroutine.
- Begeleid vrij spel
  - Start vanuit een inhoudsrijk en uitdagend aanbod en zorg voor een rijke begeleiding.
  - Gebruik de rijk-speltrap.

We vertrouwen erop dat je nu voldoende handvatten en voorbeelden hebt, en vooral heel veel zin, om zelf met interactiekwaliteit aan de slag te gaan!